باکس های ضد انفجار از نظر نوع حفاظت، در دستهبندیهای متنوعی قرار میگیرند که هر کدام بر اساس استانداردهای بینالمللی، برای مقابله با شرایط خاص و خطرناک طراحی شدهاند. این باکسها وظیفه دارند تجهیزات برقی و الکترونیکی را در برابر جرقه، شعله، دمای بالا یا نفوذ گازهای اشتعال زا محافظت کنند تا از وقوع انفجار در محیطهای صنعتی جلوگیری شود. بسته به نوع حفاظت، از باکسهای با پوشش شعلهگیر گرفته تا محفظههای پرفشار یا ضد گاز استفاده میشود. انتخاب صحیح این باکسها، به معنای حفظ جان نیروها، پایداری سیستم و کاهش خسارتهای احتمالی است. اگر به دنبال خرید جعبه تقسیم ضد انفجار با کیفیت بالا، استاندارد معتبر و قیمت رقابتی هستید، مشاوران متخصص پایا صنعت مانا آمادهاند تا بهترین انتخاب را متناسب با پروژهتان به شما پیشنهاد دهند.
باکس های ضد انفجار Ex d
باکس های ضد انفجار Ex d، یکی از پرکاربردترین و حیاتیترین انواع محفظههای حفاظتی در مناطق مستعد انفجار هستند. این نوع باکسها بر پایه اصل محصورسازی شعله (Flameproof / Explosion-proof) طراحی شدهاند که اگر درون باکس جرقه یا انفجاری رخ دهد، بدنه مقاوم آن از انتشار شعله و گازهای داغ به بیرون جلوگیری میکند. این سیستم بیشتر در محیطهایی استفاده میشود که در آنها احتمال وجود گازهای اشتعالزا، بخارات قابل انفجار یا گرد و غبارهای قابل اشتعال در کلاس خطر ZONE 1 و ZONE 2 وجود دارد. محفظههای Ex d بهطور خاص برای تابآوری در برابر فشارهای داخلی ناشی از انفجار طراحی شدهاند و جنس آنها معمولاً از آلومینیوم سخت، استیل ضد زنگ یا چدن با پوشش مقاوم به خوردگی است.
کاربرد اصلی این باکسها در صنایعی است که خطر انفجار دائماً در آنها وجود دارد. از جمله پالایشگاههای نفت و گاز، پتروشیمیها، سکوهای حفاری دریایی، صنایع شیمیایی، ایستگاههای پمپاژ سوخت، نیروگاهها و مخازن گاز. همچنین در اتاقهای کنترل، تابلوهای فرمان و مراکز توزیع برق در محیطهای پرخطر بهعنوان راهکار اصلی ایمنسازی سیستمهای الکترونیکی استفاده میشود. نکته قابلتوجه در طراحی این باکسها، درزهای رزوهای یا فلنجی ویژهای است که نهتنها از نفوذ گاز جلوگیری میکند، بلکه امکان انتقال گرما را هم کنترل میکند تا شرایط داخلی پایدار باقی بماند. انتخاب و نصب صحیح Ex d باید طبق استانداردهای بینالمللی IEC یا ATEX انجام شود تا امنیت واقعی تضمین گردد.
| مشخصه فنی | توضیحات |
| نوع حفاظت | Ex d (Flameproof / Explosion-proof) |
| جنس بدنه | آلومینیوم ریختهگری، فولاد ضدزنگ، چدن با پوشش ضد خوردگی |
| رتبهبندی منطقه خطر | Zone 1 و Zone 2 (گاز) / Zone 21 و 22 (گرد و غبار) |
| درجه حفاظت IP | IP66 یا IP67 |
| استانداردهای مربوطه | ATEX, IECEx, EN 60079-1 |
| دمای عملیاتی | از -20 تا +60 درجه سانتیگراد (بسته به مدل) |
| نوع اتصال درب | پیچی، فلنجی با درز شعلهگیر (Flamepath) |
| کاربردها | پالایشگاه، پتروشیمی، سکوهای نفتی، پمپ بنزین، صنایع شیمیایی |
باکس های ضد انفجار EX e
باکسهای ضد انفجار Ex e با عنوان Increased Safety Enclosures یا حفاظت افزایشی شناخته میشوند و یکی از مهمترین روشهای ایمنسازی تجهیزات الکتریکی در مناطق مستعد انفجار هستند. برخلاف باکسهای Ex d که بر اصل “محصورسازی انفجار” عمل میکنند، باکسهای Ex e برای جلوگیری از ایجاد هرگونه جرقه، قوس الکتریکی یا سطح داغ طراحی شدهاند. به عبارت سادهتر، طراحی این نوع باکس به گونهای است که اصلاً شرایط لازم برای انفجار را در داخل خود ایجاد نکند. در این نوع حفاظت، تمام اجزای داخلی باید به گونهای انتخاب و نصب شوند که احتمال تولید جرقه یا افزایش دمای بیش از حد به صفر برسد. در نتیجه، از آن در تجهیزاتی استفاده میشود که ذاتاً بیجرقه هستند یا در حالت عادی جرقه تولید نمیکنند.
از لحاظ کاربرد، باکس Ex e بیشتر در فضاهایی مورد استفاده قرار میگیرد که ریسک انفجار وجود دارد اما شدت آن کمتر از نواحی بحرانی است، مثلاً در Zone 1 و Zone 2. این باکسها بهویژه در تأسیسات گاز، پتروشیمی، کارخانههای داروسازی، و ایستگاههای توزیع برق استفاده میشوند که در آنها نیاز به ترمینالهای ایمن برای اتصال سیمها وجود دارد. یکی از کاربردهای کلیدی آنها، بهعنوان جعبه تقسیم ترمینالدار در محیطهای مستعد گاز انفجاری است که در آن نمیخواهند از باکس سنگین و پیچیده Ex d استفاده کنند. این نوع باکس معمولاً وزن کمتری دارد، نصب آسانتری دارد و هزینه تولید و نگهداری آن نیز پایینتر است.
| مشخصه فنی | توضیحات |
| نوع حفاظت | Ex e (Increased Safety – حفاظت افزایشی) |
| جنس بدنه | پلیاستر تقویتشده، آلومینیوم، فولاد ضدزنگ |
| منطقه کاربرد | Zone 1 و Zone 2 (گاز) / Zone 21 و 22 (گرد و غبار) |
| درجه حفاظت IP | IP66 یا بالاتر |
| استانداردها | IEC 60079-7، ATEX، IECEx |
| نوع اجزای داخلی مجاز | تجهیزات بدون جرقه و سطح داغ، ترمینالهای خاص، فیوزها، باسبارهای ایمن |
| دمای کاری مجاز | بسته به مدل، معمولاً از -25 تا +55 درجه سانتیگراد |
| مزایای کلیدی | سبکتر، ارزانتر، بدون نیاز به اتصالات فلنجی، مناسب برای ترمینال باکسها |
مقایسهی باکس ضد انفجار EX e و Ex d
در صنعت برق و اتوماسیون صنعتی، انتخاب بین باکسهای ضد انفجار Ex e (حفاظت افزایشی) و Ex d (محفظه ضد انفجار) بهشدت به نوع کاربرد، سطح ریسک، شرایط محیطی و هزینههای نگهداری بستگی دارد. باکس Ex d مناسب محیطهایی با احتمال بالای ایجاد جرقه یا انفجار است و انفجار را در خود نگه میدارد. در حالیکه Ex e با طراحی دقیق، از ایجاد هرگونه جرقه جلوگیری میکند. بنابراین اگر محیط بسیار پرخطر است و تجهیزات داخل جعبه احتمال ایجاد قوس الکتریکی یا جرقه دارند، Ex d انتخاب ایمنتری است. اما در محیطهایی با خطر متوسط یا کم و تجهیزات بیجرقه، Ex e با هزینه پایینتر و نصب آسانتر، گزینه مناسبی خواهد بود.
| ویژگی | باکس Ex d (ضد انفجار) | باکس Ex e (حفاظت افزایشی) |
| نوع حفاظت | محفظه مقاوم در برابر انفجار داخلی | طراحی پیشگیرانه برای جلوگیری از ایجاد جرقه |
| محیط قابل استفاده | Zone 1 و Zone 2، محیطهای با خطر زیاد | Zone 1 و Zone 2، محیطهای با خطر متوسط یا پایین |
| مناسب برای تجهیزات | دارای جرقه (سوییچ، کنتاکتور، رله و…) | بیجرقه (ترمینال، باسبار، برخی سنسورها) |
| هزینه ساخت و نصب | بالا (بهدلیل وزن، پیچیدگی طراحی و متریال) | کمتر (نصب سادهتر، وزن کمتر، هزینه پایینتر) |
| درجه حفاظت IP معمولی | IP66 یا بالاتر | IP66 یا بالاتر |
| نیاز به کابلگِلند مخصوص | بله (دارای رزوه فلزی و گواهی ضد انفجار) | بله اما سادهتر از نوع Ex d |
| وزن و ابعاد | سنگینتر، حجیمتر | سبکتر، کمحجمتر |
| قابلیت نگهداری انفجار داخلی | بله (انفجار را در خود مهار میکند) | خیر (اصلاً نباید انفجاری رخ دهد) |
| پرکاربرد در | پالایشگاهها، پتروشیمی، ایستگاههای پرریسک | کارخانههای داروسازی، صنایع غذایی، مناطق کمریسکتر |
مقایسه ی باکس ضد انفجار EX e و Ex d از نظر قیمت
از نظر قیمت، تفاوت قابلتوجهی میان باکسهای ضد انفجار Ex d و Ex e وجود دارد. باکسهای Ex d به دلیل طراحی سنگین، استفاده از متریال مقاوم در برابر انفجار، دقت بالا در آببندی و پیچیدگی ساخت، معمولاً قیمت بالاتری نسبت به باکسهای Ex e دارند. در مقابل، باکسهای Ex e با تکیه بر طراحی پیشگیرانه و استفاده از تجهیزات بدون جرقه، هزینه ساخت و نصب پایینتری دارند. اگرچه Ex d امنیت بالاتری در شرایط بحرانی فراهم میکند، اما در بسیاری از پروژهها که الزامات سختگیرانه ندارند، Ex e به دلیل قیمت مناسبتر، گزینه اقتصادیتری محسوب میشود. برای استعلام دقیق قیمت جعبه تقسیم ضد انفجار متناسب با نیاز پروژه، میتوانید با تیم پایا صنعت مانا تماس بگیرید.
| ویژگی قیمتگذاری | باکس Ex d | باکس Ex e |
| قیمت پایه | بالا (بهدلیل ساختار مقاوم) | پایینتر (طراحی سادهتر) |
| هزینه نصب | بالا (نیاز به نصب تخصصیتر) | کمتر (نصب سریعتر و سادهتر) |
| قیمت کابلگِلندها و متعلقات | گرانتر (نیاز به گلندهای رزوهدار خاص) | اقتصادیتر (گلندهای سادهتر) |
| هزینه نگهداری و تعمیرات | بالاتر به دلیل پیچیدگی ساختار | کمتر به دلیل دسترسی آسان و طراحی ساده |
| صرفهجویی در پروژههای بزرگ | کمتر | بیشتر |
جمع بندی
در جمعبندی باید گفت که انتخاب بین باکس ضد انفجار Ex d و Ex e بستگی مستقیم به نوع کاربری، شرایط محیطی و حساسیت پروژه دارد. اگر به دنبال حفاظت حداکثری در برابر انفجار هستید، Ex d گزینهای مقاوم و مطمئن است. اما برای فضاهای کمریسکتر، Ex e با قیمت مناسبتر و نصب آسانتر میتواند انتخابی هوشمندانه باشد. در هر دو حالت، خرید از تأمینکنندهای معتبر و متخصص مثل پایا صنعت مانا، تضمینی برای کیفیت، اصالت محصول و پشتیبانی فنی خواهد بود. برای اطلاع از قیمت جعبه تقسیم ضد انفجار و دریافت مشاوره تخصصی، کافی است به پایا صنعت مانا مراجعه کنید.
جدول سوالات متداول
| سوال متداول | پاسخ تخصصی |
| تفاوت اصلی باکس Ex d و Ex e در چیست؟ | Ex d از انفجار درون باکس جلوگیری میکند و آن را مهار میکند. درحالیکه Ex e با پیشگیری از ایجاد جرقه و حرارت، مانع وقوع انفجار میشود. |
| کدام نوع باکس برای مناطق با ریسک بالا مناسبتر است؟ | باکسهای Ex d بهدلیل طراحی مقاومتر، برای مناطق Zone 1 و شرایط بحرانی مناسبتر هستند. |
| آیا میتوان از Ex e بهجای Ex d استفاده کرد؟ | تنها در صورتیکه الزامات منطقه و نوع تجهیزات اجازه دهد. در غیر این صورت باید مطابق استاندارد از Ex d استفاده شود. |
| قیمت کدام باکس پایینتر است؟ | بهطور کلی باکسهای Ex e قیمت پایینتری نسبت به Ex d دارند. |
| چه عواملی روی قیمت باکس ضد انفجار تأثیر دارد؟ | جنس بدنه (آلومینیوم یا استیل)، نوع گلند، سایز، درجه حفاظت IP، نوع ترمینالها و برند. |
| آیا باکسهای Ex e نیاز به آببندی خاص دارند؟ | بله، اما سطح آببندی در Ex e سادهتر و سبکتر از Ex d است. |
| برای چه پروژههایی باکس Ex e کافی است؟ | پروژههای صنعتی سبک، تابلوهای روشنایی، اتاق کنترل و سیستمهای با جریان پایین. |
| از کجا میتوان باکس ضد انفجار باکیفیت تهیه کرد؟ | پایا صنعت مانا بهعنوان تأمینکننده معتبر، انواع باکسهای ضد انفجار را با کیفیت تضمینی و قیمت رقابتی ارائه میدهد. |
| آیا جعبه تقسیم ضد انفجار گواهینامه دارد؟ | بله، باید دارای گواهی بینالمللی ATEX یا IECEx باشد که پایا صنعت مانا این ویژگی را ارائه میدهد. |
