کاربرد گلند ضدانفجار در محیط های صنعتی خطرناک

کاربرد گلند ضدانفجار در مناطقی که شاید پرخطر به‌حساب بیاید، نه یک انتخاب لوکس، بلکه یک الزام ایمنی است. در محیط‌هایی مانند پالایشگاه‌ها، تأسیسات نفت و گاز، صنایع شیمیایی، یا سکوهای دریایی، هر نقطه اتصال کابل می‌تواند یک منبع بالقوه انفجار باشد اگر از تجهیزات استاندارد و ایمن استفاده نشود. دقیقاً در همین شرایط است که نصب گلند آرموردار ضدانفجار، به عنوان یک سد فنی مؤثر، مانع از نفوذ گازها یا جرقه‌های ناخواسته به درون تجهیزات می‌شود. این گلندها علاوه‌بر ساختار مقاوم، به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در صورت وقوع حادثه، از گسترش شعله یا انفجار به دیگر نقاط جلوگیری کنند. البته نباید فراموش کرد که قیمت گلند ضدانفجار بسته به نوع آرمور، متریال، درجه حفاظتی و برند تولیدکننده متغیر است، و همین مسئله اهمیت دریافت مشاوره تخصصی را دوچندان می‌کند. در این مسیر، شرکت پایا صنعت مانا (PSM) با تکیه بر دانش فنی و تجربه میدانی، می‌تواند همراه مطمئنی برای انتخاب و خرید گلندهای مناسب با محیط‌های صنعتی پرریسک شما باشد.

مدل های مختلف گلند ضدانفجار

۱. گلند ضدانفجار آرموردار (Armoured Cable Gland – EX):

این مدل مخصوص کابل‌هایی طراحی شده که دارای لایه آرمور (زره فلزی) هستند. گلند آرموردار ضدانفجار نه‌تنها از ورود گازها و رطوبت به درون محفظه جلوگیری می‌کند، بلکه به دلیل قفل‌شدن فیزیکی روی آرمور کابل، از حرکت و کشش ناگهانی کابل جلوگیری کرده و از ایجاد جرقه در نقاط اتصال پیشگیری می‌کند. استفاده از این مدل در پالایشگاه‌ها، سکوهای نفتی و کارخانجات پتروشیمی رایج است.

۲. گلند ضدانفجار بدون آرمور (Unarmoured EX Gland):

ویژه کابل‌های بدون پوشش زره‌ای است. این گلندها بیشتر در صنایع سبک‌تر و محیط‌های دارای خطر متوسط مورد استفاده قرار می‌گیرند. ویژگی بارز آن‌ها اتصال دقیق و ایمن به بدنه تجهیزات، مقاومت در برابر نفوذ گاز و گردوغبار و حفظ انسجام الکتریکی بدون نیاز به مهار مکانیکی آرمور است.

۳. گلند ضدانفجار با کابل ورودی چندگانه (Multi-Cable Entry EX Gland):

زمانی که چند کابل در یک نقطه وارد تابلو یا تجهیزات شوند، این مدل راهکاری حرفه‌ای و ایمن فراهم می‌کند. این گلندها فضای کم‌تری اشغال می‌کنند و باعث کاهش تعداد سوراخ‌های موردنیاز روی بدنه جعبه تقسیم یا تجهیزات می‌شوند، در عین حال استانداردهای ضدانفجار را نیز رعایت می‌کنند.

۴. گلند ضدانفجار با عایق حرارتی یا سیلیکونی:

این مدل برای محیط‌هایی طراحی شده که کابل در معرض دمای بالا قرار دارد (مثلاً نزدیک کوره‌ها یا تجهیزات صنعتی داغ). وجود لایه‌ای از عایق نسوز یا سیلیکونی بین گلند و کابل، از آسیب حرارتی جلوگیری کرده و پایداری عملکرد سیستم را تضمین می‌کند.

۵. گلند ضدانفجار با درجه حفاظتی بالا (IP66/IP68 EX Gland):

این مدل‌ها در برابر نفوذ گردوغبار و آب به‌شدت مقاوم هستند و برای محیط‌های مرطوب، غبارآلود یا دارای پاشش مستقیم مایعات طراحی شده‌اند. چنین گلندهایی در صنایع معدنی، کارخانجات فرآوری مواد و ایستگاه‌های برق فضای باز کاربرد گسترده دارند.

هر کدام از این مدل‌ها بسته به نوع پروژه و الزامات محیطی، نقشی حیاتی در تضمین ایمنی تجهیزات و جلوگیری از بروز حوادث دارند. انتخاب صحیح مدل گلند ضدانفجار، نه‌تنها طول عمر تجهیزات را افزایش می‌دهد، بلکه سطح ایمنی کل سیستم را به‌طور قابل‌توجهی ارتقا می‌بخشد.

کاربرد گلند ضدانفجار در محیط های صنعتی

۱. جلوگیری از نفوذ گازهای قابل اشتعال به محل اتصال کابل:

در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، همواره احتمال نشت گازهای قابل اشتعال مانند پروپان، بوتان یا متان وجود دارد. گلند ضدانفجار در این شرایط به‌گونه‌ای طراحی شده است که مانع از ورود این گازها به نقاط اتصال و تابلو برق می‌شود. چرا که نفوذ حتی مقدار کمی از گاز و ایجاد جرقه در محل اتصال کابل می‌تواند منجر به انفجار مهیب شود. این گلندها دارای واشرها و بدنه‌ای با آب‌بندی دقیق و استاندارد ATEX هستند که فضای داخلی را کاملاً مهروموم می‌کند.

۲. محافظت در برابر ایجاد جرقه‌های الکتریکی:

در محیط‌هایی که احتمال اتصال کوتاه، نوسان ولتاژ یا تنش مکانیکی در کابل وجود دارد، گلند ضدانفجار نقش سپر حفاظتی ایفا می‌کند. این نوع گلند با مهار کامل کابل و جلوگیری از شل شدن آن، از تکان‌های ناگهانی و کشش‌های ناخواسته که ممکن است باعث کشیده شدن سیم از ترمینال و ایجاد جرقه شود، جلوگیری می‌کند. بدین ترتیب، این گلند به‌عنوان یک نقطه ایمن در مسیر عبور جریان برق عمل می‌کند.

۳. جلوگیری از نفوذ رطوبت و گردوغبار در محیط‌های مرطوب یا بیابانی:

در برخی محیط‌های صنعتی مانند تصفیه‌خانه‌ها، اسکله‌های دریایی، تونل‌ها یا کارخانه‌هایی که با بخار و رطوبت سروکار دارند، یا در مقابل، صنایع معدنی در مناطق خشک و پرگردوغبار، گلندهای معمولی به‌راحتی آسیب‌پذیرند. گلند ضدانفجار با داشتن درجه حفاظت بالا (IP66 یا بالاتر) و استفاده از متریال مقاوم به خوردگی، از ورود رطوبت، آب، نمک یا گردوغبار به نقاط اتصال جلوگیری کرده و عمر سیستم را افزایش می‌دهد.

۴. کاهش خطرات ناشی از لرزش‌های شدید در محیط‌های مکانیکی:

در کارگاه‌ها و کارخانه‌هایی که دستگاه‌های صنعتی سنگین مانند موتورهای توربینی یا تجهیزات CNC در حال فعالیت‌اند، کابل‌ها دائماً در معرض لرزش و ضربه هستند. گلند ضدانفجار با طراحی فشرده و بدنه محکم، کابل را به صورت ایمن مهار می‌کند تا در اثر لرزش، جابه‌جایی و اصطکاک، آسیبی به محل اتصال وارد نشود. همچنین این گلندها اغلب دارای ضربه‌گیر داخلی یا روکش محافظ هستند که از کشیدگی ناگهانی کابل پیشگیری می‌کنند.

۵. مقاومت در برابر مواد شیمیایی خورنده در صنایع فرآیندی:

در کارخانه‌های شیمیایی یا دارویی که کابل‌ها ممکن است در مجاورت بخارات اسید، قلیا یا حلال‌های شیمیایی قرار گیرند، استفاده از گلندهای ضدانفجار با بدنه استیل ضد زنگ یا آلیاژهای مقاوم، ضروری است. این گلندها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که نه‌تنها اتصال الکتریکی را ایمن نگه می‌دارند، بلکه در برابر خوردگی تدریجی نیز مقاومت بالایی دارند، و باعث می‌شوند سطح ایمنی تجهیزات حفظ شود.

۶. تضمین عملکرد سیستم‌های کنترلی در محیط‌های با حساسیت بالا:

در اتاق‌های کنترل پالایشگاه‌ها یا سکوهای حفاری، که تجهیزات کنترلی و سنسورها اطلاعات حیاتی تولید را ثبت می‌کنند، استفاده از گلند ضدانفجار به حفظ پایداری سیگنال‌ها و عملکرد بی‌نقص سیستم کمک می‌کند. اختلال یا اتصال ناپایدار کابل‌ها در این محیط‌ها ممکن است خسارات چندصد میلیونی در پی داشته باشد؛ بنابراین گلند ضدانفجار به‌عنوان یک جز کلیدی در حفاظت فیزیکی و الکتریکی عمل می‌کند.

جدول سایز گلند ضدانفجار

سایز گلند (Metric)	قطر کابل قابل پشتیبانی (mm)	کاربرد پیشنهادی
M16	4 تا 8	سنسورها و کابل‌های کنترل نازک
M20	6 تا 12	کابل‌های ابزار دقیق یا PLC
M25	10 تا 16	تابلوهای فرمان و کنتاکتورها
M32	15 تا 21	کابل‌های قدرت فشار ضعیف
M40	20 تا 27	اتصالات تجهیزات صنعتی سنگین
M50	25 تا 35	کابل‌های چند رشته‌ای ولتاژ بالا
M63	32 تا 44	سیستم‌های انتقال برق سه‌فاز
M75	38 تا 52	کابل‌های اصلی در محیط‌های شدیداً انفجاری

در گلندهای ضدانفجار، انتخاب سایز مناسب فقط به معنای “جای‌گیری فیزیکی” کابل نیست، بلکه مستقیماً با ایمنی عملکرد سیستم در ارتباط است. برای مثال اگر کابلی با قطر ۲۰ میلی‌متر را داخل گلند M25 قرار دهید، امکان بروز نشتی گاز یا گردوغبار از فضای باقی‌مانده وجود دارد. بنابراین سازگاری دقیق بین قطر بیرونی کابل و سایز گلند، پیش‌نیاز حفظ کلاس ضدانفجار (Ex d یا Ex e) در محیط‌های حساس مانند سکوهای نفتی یا پالایشگاه‌هاست. هرچه فشار محیط بیشتر و خطر انفجار بالاتر باشد، انتخاب سایز گلند دقیق‌تر و تخصصی‌تر می‌شود.

گلندهای M16 تا M25 معمولاً در پروژه‌های کنترلی و ابزار دقیق به کار می‌روند، جایی که حفاظت از سیگنال‌ها و جلوگیری از اختلال یا نشتی الکترومغناطیسی اهمیت بالایی دارد. در مقابل، گلندهای M40 تا M75 در پروژه‌های انتقال قدرت، پمپ‌های صنعتی، موتورها و سیستم‌های توزیع برق سه‌فاز کاربرد دارند؛ جایی که کابل‌ها ضخیم‌ترند و ولتاژ بالاتری را منتقل می‌کنند. هرچه سایز گلند افزایش یابد، سطح آب‌بندی، ضخامت متریال و توانایی در برابر فشار محیطی نیز بیشتر می‌شود. بنابراین در پروژه‌های حساس، انتخاب گلند بر اساس سایز، به معنای انتخاب بین امنیت یا ریسک انفجار است.

خطرات ناشی از محیط های صنعتی

۱. نشت گازهای قابل اشتعال

در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، گازهای قابل اشتعال مانند متان، پروپان یا هیدروژن ممکن است از اتصالات و تجهیزات نشت کنند. اگر این گازها وارد محفظه تجهیزات برقی شوند، جرقه‌ی کوچکی کافی‌ست تا یک انفجار مهیب رخ دهد. گلندهای ضدانفجار با ساختار آب‌بند چندلایه، جلوی نفوذ گاز به داخل تابلو یا محفظه را می‌گیرند و مانع شکل‌گیری یک محیط انفجاری در داخل تجهیزات می‌شوند.

۲. نفوذ گرد و غبار قابل اشتعال

در صنایعی مانند سیمان، آرد، چوب یا مواد شیمیایی خشک، ذرات معلق در فضا می‌توانند به شدت انفجاری باشند. این گرد و غبارها اگر وارد محفظه تجهیزات برقی شوند و با یک جرقه ترکیب گردند، آتش‌سوزی یا انفجار حتمی است. گلندهای استاندارد Ex با درجه حفاظت بالا (IP66 یا بالاتر) مانع ورود گرد و غبار به داخل محفظه‌ها می‌شوند.

۳. افزایش دما و حرارت موضعی

در شرایطی که کابل‌ها تحت بار بیش‌ازحد یا تماس با تجهیزات داغ باشند، دمای موضعی افزایش می‌یابد و ممکن است پوشش کابل ذوب یا مشتعل شود. گلندهای فلزی ضدانفجار با استفاده از متریال مقاوم به حرارت و طراحی مناسب، علاوه بر مهار گرما، مانع انتقال مستقیم دمای بیش‌ازحد به تجهیزات داخل می‌شوند.

۴. ورود رطوبت و بخار به تجهیزات برقی

در کارخانه‌های تولید مواد غذایی، دارویی، یا محیط‌های با رطوبت بالا، بخار یا قطرات آب می‌توانند به راحتی از طریق نفوذ به محل اتصال کابل‌ها، باعث اتصالی یا خوردگی شوند. گلندهای ضدانفجار با رینگ‌های آب‌بند و طراحی کاملاً ایزوله، جلوی ورود هرگونه مایع را به داخل محفظه می‌گیرند.

۵. ضربه‌های مکانیکی و کشش کابل‌ها

در محیط‌هایی با جابجایی مکرر تجهیزات یا کشیده شدن کابل‌ها، ممکن است محل اتصال کابل به تابلو دچار پارگی یا شل شدن شود. گلندهای مقاوم به ضربه با طراحی قفل‌شونده، هم کابل را محکم نگه می‌دارند و هم جلوی آسیب به اتصال‌های الکتریکی را می‌گیرند.

جمع بندی 

در نهایت، استفاده از گلند ضدانفجار در محیط‌های صنعتی پرخطر نه‌تنها یک الزام ایمنی، بلکه بخشی از طراحی هوشمندانه تجهیزات برق و ابزار دقیق به شمار می‌رود. از جلوگیری از نفوذ گاز و گردوغبار تا حفاظت از نقاط اتصال کابل‌ها در برابر فشار، ضربه و حرارت، گلندهای ضدانفجار نقش کلیدی در پایداری سیستم و ایمنی پرسنل دارند. اما برای بهره‌گیری صحیح از این تجهیزات، شناخت مدل‌ها، سایزها، استانداردها و همچنین خطرات محیطی ضروری است. در این مسیر، مشاوره و تأمین تخصصی از شرکت‌هایی مانند پایا صنعت مانا (PSM) می‌تواند شما را از انتخاب‌های نادرست، هزینه‌های اضافی و ریسک‌های ناخواسته مصون نگه دارد.

سؤال متداول

سؤال متداول	پاسخ تخصصی و کاربردی
گلند ضدانفجار دقیقاً چیست؟	گلند ضدانفجار تجهیزی برای اتصال ایمن کابل به محفظه‌های برقی در محیط‌های مستعد انفجار است که از نفوذ گاز، گردوغبار یا رطوبت به داخل تابلو جلوگیری می‌کند.
تفاوت گلند معمولی و گلند ضدانفجار در چیست؟	گلندهای ضدانفجار دارای استانداردهای خاصی مانند ATEX یا IECEx هستند، در حالی‌که گلند معمولی چنین محافظتی در برابر انفجار ندارد و برای محیط‌های عادی استفاده می‌شود.
گلند ضدانفجار در چه محیط‌هایی الزامی‌ست؟	در فضاهای صنعتی با ریسک بالا مانند پالایشگاه‌ها، سکوهای نفتی، پتروشیمی‌ها، معادن، کارخانه‌های آرد، داروسازی و صنایع شیمیایی.
آیا گلند ضدانفجار فقط فلزی است؟	بیشتر گلندهای ضدانفجار از فلزاتی مثل برنج یا استیل ساخته می‌شوند، اما طراحی و متریال بسته به نوع خطر و شرایط محیطی ممکن است متفاوت باشد.
نحوه اطمینان از اصل بودن گلند ضدانفجار چگونه است؟	بررسی وجود استانداردهای ATEX، شماره سریال، گواهی‌نامه تست و دریافت مشاوره از شرکت‌های معتبر مانند پایا صنعت مانا (PSM) بهترین راه است.
قیمت گلند ضدانفجار چقدر است؟	قیمت بسته به جنس، سایز، برند و استاندارد متفاوت است و از حدود چند صد هزار تومان تا چند میلیون متغیر است. دریافت مشاوره تخصصی برای انتخاب گزینه اقتصادی و مناسب اهمیت دارد.
نصب گلند ضدانفجار توسط چه کسی باید انجام شود؟	نصب این تجهیزات باید توسط تکنسین برق صنعتی آشنا با دستورالعمل‌های Ex و با رعایت کامل ایمنی انجام شود.
آیا برای هر نوع کابل باید گلند متفاوتی انتخاب شود؟	بله. قطر کابل، نوع زره (Armor)، محل نصب، و شرایط محیطی در انتخاب نوع گلند تأثیر دارد. استفاده از راهنمای انتخاب سایز و مشاوره مهندسی ضروری است.